Soru-3:  Farklı enlem ve boylamlarda bulunan iki yerin imsak ve iftar vakitlerinin aynı olması ya da imsak vaktine birlikte başlayan iki yerin iftar vaktinin farklı olması nasıl izah edilebilir? Enlem ve boylamların namaz vakitlerine etkisi nedir? Aynı enlem veya aynı boylamda bulunan yerlerin namaz vakitleri aynı olmak zorunda mıdır?

 

Cevap-3: Namaz vakitleri güneş ışınlarının arz üzerindeki hareketlerine ve bulunduğumuz yerin coğrafi koordinatlarına göre belirlenmektedir. Genellikle birbirine yakın, aynı boylam üzerinde veya yakınlarında bulunan iki şehirde, bütün namaz vakitlerinin aynı olacağı, biraz batıda bulunan başka bir şehrin namaz vakitlerinin doğuda bulunan şehre nazaran daha sonra olacağı sanılır.  Bu sadece Ekinoks zamanları dediğimiz 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde mümkündür.

Resim-1 Ekinoks günlerinde Güneş ışınlarının doğarken ve batarken çizdiği hat(doğrultu)

Ancak dünya 23º 27’ lık bir eğimle güneş etrafında dolandığından güneşin ışınlarının dünyaya gelme açısı mevsimlere göre değişim göstermektedir.

Resim-2 Gündönümü günlerinde Güneş ışınlarının doğarken ve batarken çizdiği hat(doğrultu)

İbadet vakitleri içerisinde öğle vakti, yaz-kış devamlı güneşin bulunduğumuz boylamdan geçtiği (cisimlerin gölgelerinin doğuya doğru meylettiği) an oluşmaktadır. Diğer ibadet vakitleri ise güneş ışınlarının arz üzerinde çizdiği yaya göre belirlenmektedir. [ÜÖ4] 

Bunun anlamı; 22 Haziran’da Sinop ile Antalya’da aynı anda güneş batacak ve akşam namazı kılınacak demektir. Aynı şekilde 22 Aralıkta güneş 23º 27’ ekvatorun altına ineceğinden, Zonguldak ve Hatay’da da aynı anda güneş batacak ve akşam namazı kılınacaktır. Benzer durum, öğle vakti hariç bütün vakitler için de söz konusudur.

Konuyu daha iyi anlatabilmek amacıyla aşağıda birkaç şehrin kıyaslaması örnek olarak verilmiştir:

Örnek-1: Koordinatları 40,973 derece enlem, 27,511 derece boylam olan Tekirdağ ile 36,987 derece enlem, 35,326 derece boylam olan Adana’nın vakitlerine bakıldığında, Tekirdağ ile Adana’nın boylamları arasında 7º 49’ boylam farkı bulunmaktadır. Her 15 yay dakikası 1 zaman dakikası hesabından hareketle Tekirdağ ile Adana arasında yaklaşık 31 zaman dakikası fark bulunmaktadır.

Güneş Adana boylamından geçerken (orada) öğle vakti olmakta, yaklaşık 31 dakika sonra güneş Tekirdağ boylamına gelmekte ve Adana’dan 31 dakika sonra Tekirdağ’da öğle vakti oluşmaktadır. Bu 31 dakika fark sadece öğle vakti için 365 gün boyunca sabittir.

Diğer vakitler için ise yukarıda açıklanan sebeplerden dolayı 21 Aralıkta, Tekirdağ ile Adana imsak farkı 37 dakika Akşam farkı 20 dakika olurken, 21 Haziranda ise imsak farkı 3 dakika akşam farkı 44 dakika olmaktadır.

Örnek-2: Koordinatları 41,012 derece enlem, 28,974 derece boylam olan İstanbul ile 36,2 derece enlem, 36,153 derece boylam olan Hatay’ın vakitlerine bakıldığında, İstanbul ile Hatay’ın boylamları arasında 7º 10’ boylam farkı bulunmaktadır. Her 15 yay dakikası 1 zaman dakikası hesabından hareketle İstanbul ile Hatay arasında yaklaşık 28-29 zaman dakikası fark bulunmaktadır.

Güneş Hatay boylamından geçerken (orada) öğle vakti olmakta, yaklaşık 28-29 dakika sonra güneş İstanbul boylamına gelmekte ve Hatay’dan 28-29 dakika sonra İstanbul’da öğle vakti oluşmaktadır. Bu 28-29 dakika fark sadece öğle vakti için 365 gün boyunca sabittir.

Diğer vakitler için ise yukarıda açıklanan sebeplerden dolayı 21 Aralıkta, Hatay ile İstanbul imsak farkı 35 dakika akşam farkı 15 dakika olurken, 21 Haziranda ise imsak farkı 1 dakika akşam farkı 44 dakika olmaktadır.

Örnek-3: Koordinatları 39,938 derece enlem, 32,848 derece boylam olan Ankara ile 37,181 derece enlem, 33,214 derece boylam olan Karaman’ın vakitlerine bakıldığında, Ankara ile Karaman’ın boylamları arasında 0º 22’ boylam farkı bulunmaktadır. Her 15 yay dakikası 1 zaman dakikası hesabından hareketle Ankara  ile Karaman arasında yaklaşık 1-2 zaman dakikası fark bulunmaktadır.

Güneş Karaman boylamından geçerken (orada) öğle vakti olmakta, yaklaşık 1-2 dakika sonra güneş Ankara boylamına gelmekte ve Karaman’dan 1-2 dakika sonra Ankara’da öğle vakti oluşmaktadır. Bu 1-2 dakika fark sadece öğle vakti için 365 gün boyunca sabittir.

Diğer vakitler için ise yukarıda açıklanan sebeplerden dolayı 21 Aralıkta, Ankara ile Karaman imsak farkı 5 dakika Akşam farkı 7 dakika olurken, 21 Haziranda ise imsak farkı 17 dakika akşam farkı 10 dakika olmaktadır.

Bu örnekler daha da çoğaltılabilir. Fakat burada asıl anlatılmak istenen iki yerleşim yerinin ibadet vakitlerinden sadece öğle vakitleri arasındaki fark sabittir.  Diğer vakitler ise güneşin ışınlarının arz üzerinde çizdiği yaya göre belirlenmekte olduğundan mevsimlere göre değişen farklar meydana gelmektedir.